Langharige katten: het begin

Recent wetenschappelijk DNA onderzoek heeft uitgewezen dat het oorspronkelijke gen (waarvan inmiddels 4 mutaties bekend zijn) voor langhaar bij katten zijn oorsprong heeft in Rusland. Waarschijnlijk heeft het klimaat in Siberië gezorgd voor een spontane mutatie van de vacht, zodat het dier beter bestand zou zijn tegen de kou. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3756544/)

Het gen voor langhaar is recessief; dat wil zeggen dat een kruising tussen een langharige en een kortharige kat altijd zorgt voor kortharige nakomelingen. Deze kortharige nakomelingen kunnen echter het gen voor langhaar wel bij zich dragen. Kunstmatig fokken van katten met het langhaar-gen heeft gezorgd voor de huidige populatie langharige kattenrassen.

Verspreiding naar Europa

Handelsreizigers namen langharige katten vanuit Rusland mee naar Perzië (het huidige Iran, waar de naam ‘Perzische kat’ vandaan komt) en Turkije (waar ze ‘Turkse Van’ werden genoemd), van waaruit ze vanaf de 16^e eeuw verder werden verspreid door Europa. Katten werden destijds door de meeste mensen gezien als ongediertebestrijders, nog niet als huisdieren.

Hier kwam verandering in toen Harrison Weir, een enorme dierenliefhebber uit de upperclass in Engeland, in de 19^e eeuw besloot om een nationale tentoonstelling te organiseren met katten. In de kringen waarin hij zich begaf bevonden zich mensen die langharige katten bezaten en deze behandelden als huisdieren. Hij stelde zichzelf ten doel om meer mensen de schoonheid van katten te laten zien, zodat ze ook zouden worden gewaardeerd als huisdieren, in plaats van alleen als ratten- en muizenvangers.

Het was voor de show die hij in gedachten had belangrijk dat deze katten er anders uit zouden zien dan de ‘gewone’ Europese katten die mensen al kenden (namelijk de kortharige, meestal met een bruine of grijze tabby vacht). Daarom stelde hij een lijst op met uiterlijke kenmerken waaraan de katten op de show zouden moeten voldoen. De kat die het meest voldeed aan deze kenmerken zou de show winnen en Weir zelf zou de jurering doen. Het idee sloeg in als een bom.

De allereerste kattenshow:

In 1871 vond zijn evenement plaats in Crystal Palace, London, en hiermee was de allereerste  kattententoonstelling ter wereld een feit. 56 Katten deden hier aan mee en deze show sloeg zo aan bij de upperclass van Engeland dat er al snel meer volgden. Harrison Weir spoorde vervolgens ook mensen uit andere lagen van de bevolking aan om met hun katten te komen. Hij hoopte hierdoor dat mensen zich meer zouden gaan bekommeren om het welzijn van alle katten in het algemeen.

Een poster uit 1883 kondigt een show aan waar inmiddels al 500 katten te zien waren.

Het idee van een kattenshow vond al snel zijn weg naar Amerika. In 1895 vond daar dan ook de allereerste Amerikaanse kattenshow plaats in Madison Square Garden, New York City.

Gericht fokken:

In de loop der tijd werden er verschillende organisaties en clubs opgericht (de oorsprong van rasverenigingen zoals wij die heden ten dage kennen). Deze verenigingen stelden allemaal hun eigen ‘puntenlijst’ op met uiterlijke kenmerken, zodat fokkers wisten welke uiterlijke kenmerken het meest gewaardeerd werden door de jury.

Omdat niet alleen het meedoen maar juist het winnen van een prijs binnen een categorie het doel voor veel mensen werd, gingen fokkers steeds selectiever te werk bij het kruisen van hun katten. De kenmerken waaraan de winnaars moesten voldoen werden langzaam maar zeker steeds extremer, waardoor uiteindelijk zelfs de gezondheid van enkele kattenrassen ondergeschikt werd aan het uiterlijk (b.v. de te ver terug gefokte neus van de Pers waardoor levenslange ademhalingsproblemen ontstaan, de pijnlijke kraakbeenafwijking van de Scottish Fold, etc.)

Toen versus nu:

Inmiddels zijn de natuurlijke mutaties van langharige kattenvachten al lang niet meer te vergelijken met de langharige vachten die we tegenwoordig zien. Niet alleen wordt er gefokt op lengte, maar ook op dikte van de vacht, zowel van de boven- als de onderharen (de zogenaamde ‘onderwol’).

Op deze foto’s is het verschil heel goed te zien:

Heden ten dage staat het record voor de langste vacht op naam van ‘Colonel Meow’, een kruising tussen een Pers en een Himalaya. De langste haren in zijn vacht zijn 9 inch (22,5 cm):

De laatste inzichten:

Tot voor kort dachten wetenschappers dat de tong van katten bedekt was met kleine ‘weerhaakjes’. Deze haakjes werken als een soort borstel, waarmee de haren van hun vacht van elkaar gescheiden worden als ze zichzelf wassen.

In 2018 kwam daar echter een verrassende ontdekking** bij: de ‘weerhaakjes’ blijken in feite holle papillen te zijn die van vorm veranderen wanneer een kat zichzelf wast. De tong duwt de haren tijdens het wassen plat tegen de huid, waarna de papillen een kleine hoeveelheid speeksel los laten en dit verdelen door de vacht die tegelijkertijd wordt ‘geborsteld’ door de haakjes die omhoog gaan staan als de tong door de vacht glijdt. De onderzoekers kwamen er tijdens dit onderzoek achter dat de lengte van de haakjes op de tong overeen komt met de lengte van de plat gelikte haren van de kat.

Hierbij kwamen ze eveneens tot de ontdekking dat katten met een vacht die langer is dan de papillen op hun tong zichzelf niet klitvrij kunnen houden. Deze katten hebben onze hulp nodig bij het verzorgen van hun vacht, omdat deze anders onherroepelijk gaat klitten en op den duur, nog veel erger, gaat vervilten.

De veelgehoorde stelling: ‘Katten kunnen hun eigen vacht prima verzorgen’ gaat daarom helaas niet voor alle katten op. Wij mensen hebben allerlei katten gefokt die hun vacht niet meer in hun eentje op een natuurlijke manier kunnen verzorgen. Daar hebben zij onze hulp bij nodig. Iedereen die een kat met lange haren en/of veel dikke onderwol bezit, zal diens vacht dan ook moeten helpen verzorgen door deze door te kammen teneinde de vacht (en de huid!) gezond te houden. Afhankelijk van de lengte en de dikte van de haren zal het doorkammen van de vacht bij sommige katten dagelijks, en bij andere vachten 1 tot 2 keer per week moeten gebeuren om de kat in conditie te houden.

*Castratie van katten door dierenartsen met geboortebeperking als doel komt pas op in de jaren 30 van de 20^e eeuw. Daarvoor werden ongewenste nestjes gedood.

**https://www.laporanpenelitian.com/2018/11/cats-use-hollow-papillae-to-wick-saliva.html